Menü

10
Oca
9 Gündem

Denizcileşme ve Deniz Güvenliği: Doğu Akdeniz'in Leviathan'ı Türkiye

Makale

Çalışma kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti’nin deniz yetki sahalarındaki hak ve menfaatleri, deniz dibi kaynaklarına erişim ve enerji arz güvenliği konularında atması gereken adımlar incelenmiştir....

Bilal Ersin ELİKOĞLU
Gelir Uzmanı, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı, İstanbul Teknik
Üniversitesi Denizcilik Çalışmaları Programı Doktora Öğrencisi
 
GİRİŞ
 
Bu çalışma, Türkiye’nin konumlandığı coğrafya dikkate alınarak, çevresini sarmalayan deniz alanlarının arz ettiği önem ve vaat ettiği avantajlara dikkat çekmek için kaleme alınmış olup, Anavatan’da güvende olmak için denizlere hâkim olmak fikri çerçevesinde “Mavi Vatan“ yaklaşımının önemine ışık tutulmakta ve Türkiye’nin deniz güvenliği ile enerji arzı güvenliği arasındaki yakın ilişkiye dikkat çekmeyi amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında, Türkiye Cumhuriyeti’nin deniz yetki sahalarındaki hak ve menfaatleri, deniz dibi kaynaklarına erişim ve enerji arz güvenliği konularında atması gereken
adımlar incelenmiştir.
 
Türkiye coğrafi açıdan denizlerle çevrili bir yarımada devletidir. Buradan hareketle, çalışmanın başlığında kullanılan Leviathan (1) sözcüğü de adeta topraktan gemi olan Anadolu coğrafyasını dev bir gemiye benzetmek maksadı ile seçilmiştir. Dolayısı ile denizlere kayıtsız kalması hayatın olağan akışına ters bir durum ihtiva etmektedir. Öte yandan, Türkiye için sahildarı olduğu denizler sosyal ve ekonomik anlamda fırsatlar sunmaktadır. Kıyı turizmi, balıkçılık, yatçılık vb. olanaklara yüz çevirmek yahut bunlar ile alakadar olmamak hem iktisadi hem de mantıki açıdan rasyonel görünmemektedir.
 
Çalışmada, deniz gücünün sadece donanma platformları yahut askeri unsurlardan oluşmadığı, müreffeh bir Türkiye için denizlerin öneminin anlaşılması gerekliliği Mavi Diplomasi, Mavi Ekonomi gibi kavramlardan faydalanarak anlatılmıştır. Türkiye’nin sağlam temellere oturtulmuş, kurumsallaşmış bir denizcileşme politikası ile bölgesel bir güç olabileceği vurgulanmış, Türkiye’nin dış politikasının olumlu yönde gelişebilmesi için denizcileşmenin gerekliliğine ve deniz güvenliği konseptinin tartışmaya açılmasının önemine değinilmiştir.
 
Denizlerin de tıpkı karalar gibi vatanın bir parçası olduğu, üstü ve altının barındırdığı imkân ve kaynakların kullanımının da yine bu vatana ait olduğu hususu bağlamında, Karadeniz’de 1936 Montreux Boğazlar Sözleşmesi ve BLACKSEAFOR ile temin edilen güvenlik ortamı, Adalar Denizi (Ege Denizi) 2 ve Akdeniz özelinde de gerçekleşmesi gerektiği vurgulanmıştır. Adalar
Denizi; fiziki şartları ve stratejik önemi düşünüldüğünde donanmayı açık denizlere bağlayan jeo-stratejik bir noktadır. Akdeniz’in ise gerek deniz dibi kaynakları gerek jeopolitik önemi göz önüne alındığında bölgesel güvenlik için kilit konumunda olduğu aşikardır.
 
Öte yandan, Türkiye’nin fiziki şartları ele alındığında sahip olduğu uzunca sahilleri ve bu sahillerin egemenlik haklarının kullanımı manasında devamı niteliğindeki deniz yetki sahaları ulusal güvenlik perspektifinden ciddi önem arz etmektedir. Gerek Adalar Denizi gerek Doğu Akdeniz’de halihazırda ihtilaflı alanların varlığı da bu hususta denizlerin önemini ön plana çıkarmaktadır. Öte yandan, bir diğer perspektif ile ulusal güvenliğe tehdit oluşturacak şartların varlığı söz konusu olduğunda da tarihsel tecrübelerden yola çıkarak deniz alanlarında güvenliğin tesisi edilmesi bir zarurettir. Zira, Birinci Dünya Savaşı’nda donanmasızlık sebepli olarak Girit, Kerpe, Kaşot ve Rodos hattında tutulamayan muhasım donanmaları sorunsuz bir seyirle Adalar Denizi’ne girip Çanakkale’ye güç ve ateş intikali sağlayabilmiştir. Gerekli Deniz Gücü ve Deniz Kuvveti mevcut bulunsa idi müdafaa daha ötelerden denizden dahi yapılabilir, belki de çarpışmalar Türk Anakarası üzerine taşınmayabilirdi. Taşınsa
dahi muhasımın moral üstünlüğüne darbe vurulmuş olarak muhabereleri planlayacak vakit ve taktik avantaj sağlayacak imkanlar çoğaltılabilirdi.
 
Takip eden bölümde Denizcileşme ve Deniz Güvenliği kavramları ele alınacak olup, Türkiye’nin ne sebeple denizlerde varlık göstermesi gerektiğine değinilecektir. Bu bağlamda, kavramların önemine ve Türkiye açısından ne anlam ifade ettiğine değinilirken, Mavi Diplomasi ve Mavi Ekonomi kavramlarından faydalanılacak olup denizlerin sadece askeri amaçlar ile değil bunun yanında sosyoekonomik ve jeopolitik önemine vurgu yapılacaktır.

-----------------------------------------------------------------------------------------
 
(1) Leviathan kelimesi sözlük anlamı olarak; “dev gemi“, “çok büyük bir deniz canavarı“, “çok büyük ve güçlü bir şey“ vb. farklı manalarda kullanılmaktadır. Detaylı bilgi için Bkz. https://www.oxfordlearnersdictionaries.com/definition/american_english/leviathan [erişim tarihi 13 Temmuz 2020].

(2) Çalışmanın takip eden bölümlerinde Ege Denizi’nden, Adalar Denizi olarak bahsedilecektir.

İlgili kitap linki: Atlantik’ten Hint Okyanusu’na Geleceğin İnşası
 
Bu içerik Marka Belgesi altında telif hakları ile korunmaktadır. Kaynak gösterilmesi, bağlantı verilmesi ve (varsa) müellifinin/yazarının adı ile unvanının aynı şekilde belirtilmesi şartı ile kısmen alıntı yapılabilir. Bu şartlar yerine getirildiğinde ayrıca izin almaya gerek yoktur. Ancak içeriğin tamamı kullanılacaksa TASAM’dan kesinlikle yazılı izin alınması gerekmektedir.

Alanlar

Kıtalar ( 5 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2785 ) Etkinlik ( 223 )
Alanlar
TASAM Afrika 77 650
TASAM Asya 98 1120
TASAM Avrupa 23 652
TASAM Latin Amerika ve Karayip... 16 67
TASAM Kuzey Amerika 9 296
Bölgeler ( 4 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1406 ) Etkinlik ( 54 )
Alanlar
TASAM Balkanlar 24 297
TASAM Orta Doğu 23 623
TASAM Karadeniz Kafkas 3 297
TASAM Akdeniz 4 189
Kimlikler ( 2 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1305 ) Etkinlik ( 78 )
Alanlar
TASAM İslam Dünyası 58 786
TASAM Türk Dünyası 20 519
TASAM Türkiye ( 1 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2056 ) Etkinlik ( 83 )
Alanlar
TASAM Türkiye 83 2056

Türkiye’nin arabuluculuğunda Etiyopya ile Somali arasında 11 Aralık 2024 tarihinde kabul edilen Ankara Bildirisi, karşılıklı kazanımlara yönelik bir iş birliği modelinin geliştirilebilmesini ve ilişkilerdeki gerginlikleri sonlandırmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda, önümüzdeki günlerde başlayacak müz...;

Bundan sonra hayatımızda daha farklı şekillerde Çin konusunu duyacağımız için Çin’i daha yakından tanımak adına bazı notlarımı ve yorumlarımı sizlerle paylaşmak istedim. Buradaki tespitler direkt bir sonuca ulaşıyormuş gibi görünse de esasında son aylarda hem İngiltere hem başka yerlerde katıldığım ...;

Türkiye, yükselen bir güç olarak Afrika ile ilişkiler kurma yolunda çalışıyor. Uluslararası düzeyde bu, özellikle Somali ile dikkat çekici hale geldi. Turkish Airlinesin Somali ile tarifeli uçuşları bu bağlantının bir sembolü oldu ve hem cesur bir adım hem de sorunlu bir Afrika ülkesiyle bağlantıya ...;

Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki 28 Mart 1993 çatışmaları Türkiye ve Ermenistan ilişkilerini de olumsuz yönde etkilemiştir. 3 Nisan 1993’de Türkiye, Ermenistan'a tahıl sevkiyatını durdurdu ve iki ülke arasındaki kara sınırını kapattı. Tarihi sorunların yanı sıra, Dağlık Karabağ krizi, o zamandan ...;

Eskiden göz ardı edilen Arktik, bugün eriyen buzullar sayesinde küresel ticaret, enerji ve stratejik üstünlük mücadelesinin merkezi haline geldi.;

1300 – 1600 arası dönemde Anadolu, dünyanın bir numaralı tekstil üretim bölgesiydi. Türkiye’de üretilen pahalı kemha ve sof kumaşı, Rus çarlarının ve boyarlarının , İtalyan ve Fransız prens ve prenseslerinin ve İskoç piskoposlarının da aralarında bulunduğu Avrupalı seçkinlerden büyük ilgi gör...;

Tarih kendisinden faydalanmayı, onu doğru okumayı bilenler için köklerden gelen bir bilinç kaynağı olarak tefekkür ve hareket noktasında okuyucularına çeşitli imkânlar sunar. Türklerin tarihi yerküre üzerinde doğu batı, kuzey-güney yönlerinde çok geniş bir alana yayılmış olduğundan dünya üzerinde pe...;

ABD Savunma Bakanlığı tarafından ABD Kongresine sunulan ve "Çin’in askeri gelişimini" (2024) içeren yıllık rapor net bir tablo çiziyor: "Pekin, küresel bir askeri güç merkezi olma yolunda hızla ilerliyor." 182 sayfalık raporda öne çıkan hususlar; ;

10. İstanbul Güvenlik Konferansı (2024)

  • 21 Kas 2024 - 22 Kas 2024
  • İstanbul - Türkiye

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2024 Dönem 2

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programları ile katılımcılara stratejik yönetim ve liderlik alanlarındaki yeniliklerin aktarılması, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler ışığında ulusal ve uluslararası güvenlik stratejileri konularında çok yönlü analiz, sentez ve değerlendirmeler yapabilmelerine, çözüm önerileri, farkındalık ve gelecek öngörüleri geliştirmelerine destek sağlanması amaçlanıyor.

  • 20 Nis 2024 - 11 May 2024
  • Cumartesileri 10.00-13.30 (Çevrimiçi) -
  • İstanbul - Türkiye

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2024 Dönem 1

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programları ile katılımcılara stratejik yönetim ve liderlik alanlarındaki yeniliklerin aktarılması, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler ışığında ulusal ve uluslararası güvenlik stratejileri konularında çok yönlü analiz, sentez ve değerlendirmeler yapabilmelerine, çözüm önerileri, farkındalık ve gelecek öngörüleri geliştirmelerine destek sağlanması amaçlanıyor.

  • 20 Oca 2024 - 10 Şub 2024
  • Cumartesileri 10.00-13.30 (Çevrimiçi) -
  • İstanbul - Türkiye

Millî Savunma ve Güvenlik Akademisi Sertifika Programı | 2023 Dönem 1

21. yüzyıl güvenlik sorunlarının dönüşümünü takip edebildiğimiz bir dönem olarak dikkat çekmektedir.

  • 11 Kas 2023 - 02 Ara 2023
  • Cumartesileri 10.00-13.30 (Çevrimiçi) -
  • İstanbul - Türkiye

Türkiye - AB İlişkilerinin 60. Yılı ve Geleceği Konferansı

  • 24 Eki 2023 - 24 Eki 2023
  • İstanbul Kent Üniversitesi Kağıthane Kampüsü -
  • İstanbul - Türkiye

Doğu Akdeniz Programı 2023-2025

  • 17 Tem 2023 - 19 Tem 2023
  • Sheraton Istanbul City Center -
  • İstanbul - Türkiye

5. Denizcilik ve Deniz Güvenliği Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul Kent Üniversitesi Kağıthane Kampüsü -
  • İstanbul - Türkiye

2. İstanbul Siber-Güvenlik Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul Kent Üniversitesi Kağıthane Kampüsü -
  • İstanbul - Türkiye

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “ABD Hegemonyasına Meydan Okuyan Çin’in Zorlu Virajı; Güney Çin Denizi” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Küresel Rekabet Penceresinden Pasifik Adaları” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in uzun araştırmalar sonunda hazırladığı “TEKNOLOJİK ÜRETİMDE BAĞIMSIZLIK SORUNU; NTE'LER VE ÇİPLER ÜZERİNDE KÜRESEL REKABET” isimli stratejik raporu yayımladı

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Sri Lanka’nın Çöküşüne Küresel Siyaset Çerçevesinden Bir Bakış” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Çin-Japon Anlaşmazlığında Doğu Çin Denizi Derinlerdeki Travmalar” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in uzun araştırmalar sonunda hazırladığı “MYANMAR; Büyük Oyunun Doğu Sahnesi” isimli stratejik raporu yayımladı

İngiltere’nin II. Dünya Savaşı sonrasında Hint Altkıtası’ndan çekilmek zorunda kalması sonucunda, 1947 yılında, din temelli ayrışma zemininde kurulan Hindistan ve Pakistan, İngiltere’nin bu coğrafyadaki iki asırlık idaresinin bütün mirasını paylaştığı gibi bıraktığı sorunlu alanları da üstlenmek dur...

Gündem 2063, Afrika'yı geleceğin küresel güç merkezine dönüştürecek yol haritası ve eylem planıdır. Kıtanın elli yıllık süreci kapsayan hedeflerine ulaşma niyetinin somut göstergesidir.