TÜRKİYE’NİN KARTLARI

Yönetici Özeti

Türkiye'nin dünyanın çeşitli bölgelerindeki ayak izi genişlemiştir. Bu durum, sadece ekonomik anlamda değil, ülkenin eğitim girişimleri veya Afrika, Orta Doğu, Güney Kafkasya ve Batı Balkanlar'daki izleyiciler arasında Türk televizyon dizilerinin popülaritesi gibi yumuşak gücünün başarılı bir şekilde yansıtılmasıyla da açıktır. Güç yelpazesinin sert güç ucunda, bu durum Türkiye'nin TB2 insansız hava araçlarının modern savaş alanlarında artan önemiyle de kendini göstermektedir. Bu kültürel ihracat ve teknolojik gelişmelerin birleşimi, ülkenin diplomatik beceri, ekonomik genişleme ve güçlü askeri yetenekler konusundaki net hedeflerini ortaya koymaktadır.

Ancak, daha yakından bakıldığında daha nüanslı bir gerçeklik ortaya çıkmaktadır. Türkiye, ulusal ekonomik endişeler, artan güvenlik kaygıları ve değişen küresel düzen arasında dikkatli ve hassas bir yol izlemek zorundadır. Son yirmi yılda Türkiye, yukarıda belirtilen bölgelere açılmışken, Covid-19 pandemisi ve Ukrayna savaşı tarafından şiddetlenen son ekonomik zorluklar, Ankara'yı bu bölgelerle daha yakın iş birliğine itmiştir. Bu stratejik angajman, Türkiye adına izole olma riskini aşmak ve Batı'dan uzaklaşarak stratejik özerklik sağlamanın yanı sıra çıkarlarına hizmet eden bağlantılarını sürdürmeye özen göstermek gibi iki amaca hizmet etmektedir.

Türkiye'nin çok yönlü ve uyarlanabilir yaklaşımı, başarısının anahtarıdır. Çeşitli diplomatik araçlar ve hedefe yönelik iletişim kullanarak, Ankara bu dört bölgede önemli bir aktör olarak ortaya çıkmıştır. Bu strateji hem elitler hem de genel nüfus için güçlü ve güvenilir bir ortak imajını vermekte ve pekiştirmektedir.

31 Mart yerel seçimlerinin ardından Türkiye'nin siyasi manzarasının dramatik bir şekilde değiştiğini not etmek önemlidir. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), kuruluşundan bu yana ilk kez ülkenin en büyük partisi değildir. Buna karşılık, tarihsel olarak rakibi ve düşmanı olan milliyetçi Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), 1977’den beri ilk kez anketlerde birinci sırayı almıştır. Her iki parti de bu değişen siyasi ortamda birlikte çalışmanın bir yolunu bulmak zorunda kalacaktır.

Bu Chaillot Belgesi, her bölgeye ayrılmış beş bölümden oluşmaktadır: Batı Balkanlar; Güney Kafkasya; Orta Doğu/Kuzey Afrika/Körfez; ve Afrika. Bölgesel ve ülke spesifik özellikler olmasına rağmen, tüm bölümler Türkiye'nin artan ayak izine odaklanarak motivasyonlarını ve stratejilerini analiz etmekte ve Avrupa Birliği için olası etkilerini değerlendirmektedir.

Birinci bölümde Bojana Zorić, Türkiye'nin Batı Balkanlar'daki dış politikasının kimlik temelli kaygılardan ziyade devlet çıkarlarına dayanan stratejik pragmatizmle yönlendirildiğini savunmaktadır. Bu yaklaşım, 2016 yılında Ahmet Davutoğlu'nun başbakanlıktan istifa etmesinden bu yana özellikle belirgin hale gelmiştir. Bu yaklaşım, Ankara'yı ikili ilişkilerde hassas bir denge kurmaya yönlendirir. Etkili olmasına rağmen, aynı zamanda bir kırılganlık yaratır: devletler arası ilişkiler belirli liderlere aşırı derecede bağımlı hale gelebilir ve bu nedenle potansiyel olarak kısa ömürlü olabilir. Bu ikili ilişkilere odaklanmaya rağmen, Türkiye'nin NATO üyeliği bölgesel güvenlik ve istikrarın temel taşı olmaya devam etmektedir. Bu, AB ve NATO'nun stratejik öncelikleriyle uyumlu daha fazla askeri iş birliğinin kapılarını açmaktadır. Birlikte çalışarak, AB ve Türkiye, güçlü ve güvenli bir bölge yaratmak için avantajlarını birleştirebilirler.

İkinci bölümde Ondrej Ditrych, Türkiye'nin Güney Kafkasya'da Rusya'nın zayıflayan etkisinden nasıl yararlanmaya çalıştığını incelemektedir. Türkiye'nin bu bölgedeki bölgesel hırslarını sürdürürken, aynı zamanda Rusya'nın çıkarlarına ve Ermenistan ile olan çatışmada kilit müttefiki Azerbaycan'ın çıkarlarına boyun eğmek zorunda kaldığını savunmaktadır. Karmaşık yerel jeopolitik manzara ve Türkiye'nin kendi iç ekonomik zorlukları, Türkiye'nin vizyonunu sınırlamaktadır. Çin ve Orta Asya ülkelerini Türkiye'ye bağlayacak olan 'Orta Koridor' vizyonu, Türkiye'nin kıtalararası ticaret rotası konusundaki hırslarını örneklemektedir. Ancak bu vizyonun başarısı, Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının çözülmesine ve bölgesel altyapının iyileştirilmesine bağlıdır. Türkiye, Azerbaycan'ın konumunu desteklemeyi artırmış olsa da, tüm tarafların fayda sağlayacağı kalıcı bir barış anlaşması henüz ulaşılabilir değildir.

Üçüncü bölümde Dalia Ghanem ve Pınar Akpınar, Türkiye'nin Orta Doğu, Kuzey Afrika ve Körfez bölgesine yönelik stratejik yönelmesini incelemektedir. Bu, Ankara'nın genişleyen ekonomik bağlarında ve Körfez başkentleriyle gerilen ilişkilerini düzeltme çabalarında belirgindir. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2023'te yeniden seçilmesinin ardından iktidarını pekiştirmek ve iç ekonomiyi güçlendirmek amacıyla petrol zengini Körfez ülkeleriyle ilişkilerini iyileştirmeyi önceliklendirmektedir. Türkiye'nin MENA bölgesine yaklaşımı, hem ekonomik pragmatizm hem de daha geniş bir bölgesel değişim tarafından yönlendirilmektedir. MENA ülkeleri, daha yeterince angaje olmayan Washington ve Avrupa'nın yerine yeni bölgesel ortaklar aramaktadır. Yazarlar, Arap ülkelerinin Türkiye'nin ortak tarih ve karşılıklı faydaya dayalı ilişki anlatısına açık olduklarını belirtmektedir. Bu strateji, ekonomik girişimler, güvenlik iş birliği ve kültürel değişimleri içeren çok yönlü yaklaşımıyla hem Arap liderlerle hem de Arap halkıyla güçlü bir şekilde yankılanmaktadır. Türkiye'nin gelişen rolü ve uzun vadeli hedefleri, bölgenin geleceğini önemli ölçüde şekillendirecektir.

Dördüncü bölümde Rossella Marangio, Türkiye'nin Sahra altı Afrika'daki, özellikle de Afrika Boynuzu ve Batı Afrika'daki genişleyen varlığını araştırmaktadır. Türkiye'nin, diğer ortakların bulunmadığı bölgelerde ekonomik fırsatlar ve siyasi angajman peşinde aktif olarak koştuğunu göstermektedir. Türk şirketleri için fırsatlar sağlama, maden kaynaklarına erişim ve büyüyen pazarlara ulaşma gibi ekonomik çıkarlar, Türkiye'nin Afrika kıtasıyla olan ilişkisini teşvik etmektedir. Ankara'nın teşvik ettiği 'kazan-kazan' anlatısı, özellikle ekonomik ve güvenlik iş birliği, insani yardım ve kültürel değişimlerle birleştirildiğinde Afrikalı ortaklar için çekici olmaktadır. Somali ile yapılan son anlaşmalar, Türkiye'nin Afrika'ya olan devam eden bağlılığını göstermektedir, ancak iç ekonomik zorluklarla bağlantılı olarak kısa vadeli büyüme konusunda potansiyel sınırlamalar bulunmaktadır.

Son bölümde, AB için politika önerileri sunulmaktadır. AB'nin, Türkiye'nin motivasyonlarını ve stratejilerini anlamaya yönelik önemli bir çıkarı vardır, özellikle iş birliğinin AB'nin kendi hedefleriyle örtüştüğü alanlarda, örneğin istikrarı teşvik etmek, ekonomik kalkınmayı teşvik etmek ve ortak güvenlik endişelerini ele almak gibi. Bu, özellikle Türkiye'nin giderek daha fazla işlem temelli bir yaklaşıma yöneldiği ve dış politikada her bölge ve ortakla kendi çıkarlarını önceliklendirdiği bir zamanda önemlidir. Bu dinamikleri anlamak ve Türkiye ile açık ve yapıcı diyalog kurarak, AB, ülkeyle olan ilişkisini bölgesel istikrar ve refahın temellerini atmak için kullanabilir.