Türkiye’nin uluslararası finans merkezi olma hedefini oluşturan kuşkusuz önemli projelerinden biri de 2022 yılında tamamlanması planlanan uluslararası nitelikte İstanbul Finans Merkezi (İFM) projesidir. İFM Projesi 2 Ekim 2009 tarihli ve 27364 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Eylem Planında öncelikle olarak İstanbul’un bölgesel, nihai olarak da uzun vadede uluslararası finans merkezi olacağı şeklinde vizyon belirlenmiştir. İFM Projesi, varlığa dayalı finansmanı öne çıkaran “katılım finansı“ ve dijitalleşen dünyaya yeni açılımlar kazandıran “Fintek“ ile gelişmeyi amaçlayan bir strateji etrafında şekillenmiştir. Dolayısıyla, katılım finansının uygulama alanı olan katılım bankaları da İFM projesinin fevkalade iki önemli temel unsurundan birisidir.
Türkiye’de yaklaşık otuz yedi yıllık bir geçmişe sahip olan katılım bankaları, 2021 yılı itibarıyla altı katılım bankasıyla sektörde faaliyet göstermektedir. Katılım bankalarının toplam bankacılık sistemi içindeki payının 2025 yılı itibariyle %15 seviyesine çıkarılması temel amaçlar arasında bulunmaktadır. Ayrıca katılım finansı alanında bölgenin en büyük ve dünyanın da sayılı merkezleri arasında yer alması öncelikli hedefleri olarak değerlendirmektedir. Birbirlerini karşılıklı besler ve destekler olarak düşünülen İFM projesinin ve katılım bankalarının, arzuladıkları hedefleri yakalayabilmeleri söz konusu süreçte bir fırsat olarak öngörülmektedir. Yapılan çalışmada, literatür taramasıyla birlikte katılım bankalarının bankacılık sektöründen ve İslami piyasalardan aldıkları paylar çerçevesinde irdelenmelerde bulunulmuştur.
İFM projesinden beklenenlerin karşılanabilmesi için özellikle yasal mevzuatın güçlendirilmesi, yatırımcılara cazip gelecek şekilde vergilendirme düzenlemelerin iyileştirilmesi ve finansal hizmetlerin bütün kademelerinde görev alacak insan kaynaklarının yetkin kişilerden oluşması önemlidir. İFM kaldıracı etkisiyle yenilikçi, kapsayıcı ve dinamik bir katılım finansı ekosisteminin oluşturulmasına yönelik çalışmalar yapılarak katılım ruhuna uygun yeni FinTek ürünler geliştirilerek yaygınlaştırılabilecektir. Ayrıca katılım finansı alanında küresel çapta önemli ülke, kurum ve kuruluşlarla stratejik iş birlikleri kurularak ülkemizin dünyanın sayılı katılım finansın cazibe başat merkezlerinden birisi olmasının sağlanabileceği düşünülmektedir. Diğer taraftan, küresel finans mimarisinin yeniden tasarlandığı bu dönemlerde ülkemizdeki katılım bankalarının İFM projesinde temel aktör olarak yer almasıyla projeye farklı açılardan ayrı bir katma değer ve vizyon katacağı söylenebilir. Özellikle kamu otoritesi tarafından faizsiz finansın kurumsal ve hukuksal altyapısının küresel ölçekte sağlıklı bir şekilde geliştirilmesini sağlayacak rasyonel adımların atılmasıyla birlikte, yapılacak yapısal reformlar nispetinde dünyadaki faizsiz fonların Türkiye'ye yönelmesiyle kalkınma hamlelerinin daha güçlü gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Anahtar Kelime: Katılım Bankaları, Katılım Finans, Finans Merkezi, Uluslararası İstanbul Finans Merkezi, İslami Finans.
1. GİRİŞ
Finans merkezinin içeriği ve tanımlanması noktasında her kesimin kabul ettiği ortak bir tanımlama bulunmamaktadır. Finans merkezleri, finansal kurumlar, yatırım ve portföy yöneticileri, borsalar vb. finansal hizmet sunanların birlikte bulunduğu bir alanda finansal işlemlerin ve hizmetlerin yapıldığı merkezler olarak isimlendirilebilir. Finans merkezlerinin sınıflandırılmasında genelde beşli bir ayırıma gidildiği görülmektedir (Lannoo, 2007, s.1). Bunlar; Uluslararası Finans Merkezleri, Bölgesel Finans Merkezleri, Off-shore Finans Merkezleri, Ürün Odaklı Finans Merkezleri ve beşincisi Ulusal Finans Merkezi olarak sıralanabilir. Uluslararası finans merkezleri, ulusal merkezlerin bir tür uzantısı olarak genelde kabul görmektedir. Uluslararası finans merkezleri, yerli ve yabancı bütün yatırımcıların her türlü finansal araçları kullanabildiği ve finansal hizmetlerden yararlanabildiği bir yer olarak tanımlanabilir.Uluslararası İstanbul Finans Merkezi (İFM) projesi, küresel finans mimarisinin yeniden tasarlandığı yeni dönemde bir finansal çekim merkezi olmayı ve küresel finans merkezleri arasında üst kategorilere yerleşmeyi hedeflemektedir. Proje, varlığa dayalı finansmanı öne çıkaran “katılım finansı“ ve dijitalleşen dünyaya yeni açılımlar kazandıran “FinTek“ ile gelişmeyi amaçlayan bir stratejiden oluşmaktadır. Dolayısıyla, katılım finansın güçlü kurumsalları olan katılım bankaları, İFM projesinin de iki önemli temel ayağından bir tanesidir.
İFM projesinin 2022 yılında faaliyete geçmesi planlanmaktadır (https://cbfo.gov.tr/ifm-hakkinda/). Finansal ağırlık merkezinin coğrafi olarak değiştiği yeni dünya düzeninde İFM hak ettiği yere konumlanmayı amaçlamaktadır. İFM; bankacılık ve banka dışı finans kurumları, sermaye piyasaları kuruluşları, finansal yatırım ve portföy yönetim şirketleri gibi geniş bir yelpazedeki finansal kurumları ve kuruluşları kendi bünyesinde barındırmayı planlamaktadır. Söz konusu kurumların yeni değişim sürecinde İFM projesinde etkin olarak yer alması için her türlü alt yapı çalışmaları ve gerekli düzenlemeler yapılmaktadır. Bu çalışmaların kuşkusuz önemli bir ağırlık noktasını da faizsiz finansal sistemin yeniden regüle edilmesi faaliyetleri oluşturmaktadır.
_jpeg_674fc3b2-f844-4a45-ba8b-dd7980a15fce.jpeg "Afrika 2063 Ağı İstişare Toplantısı 2")
