Yeni Olgular ve Güvenlik Yönetişimi Bakımından Kuşak ve Yol Rekabet Güvenliği: Yeni İpek Yolu için Çin’in Kuşak ve Yol projesine alternatif/tamamlayıcı rotanın önemi

Ali Oğuz Diriöz
Dr. Öğretim Üyesi
TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi

ÖZET:
Enerji güvenliğinde, dünya ticaretinde, lojistik ve tedarik zincirlerinin güvenliği bakımından alternatif seçenekler, olası riskleri ve kırılganlıkları yönetebilmek için gereklidir. Rusya ve Ukrayna arasında yaşanan çatışmalar sonuca bütün küresel ekonomiyi etkileyen enerji ve gıda tedarik sorunları, alternatiflerin ne derece önemli olduğunu göz önüne sermektedir. Türkiye, jeo-stratejik konumu sayesinde belki de hem enerji ticaretinde hem de daha genel olarak küresel ticareti yapılan birçok malın nakliyesinde küresel ticaret, tedarik zinciri ve lojistik için bir merkez olma fırsatına sahiptir. Ayrıca, giderek Asya-Pasifik merkezli olması beklenen küresel ekonomide bu yöne olan bağlantılarını da güçlendirmesi gereklidir. Hazar Denizi boyunca kurulan gemiler ve su altı elektrik bağlantıları aracılığıyla bir rota, Orta Asya'dan gelen malların Türkiye'ye ve Türkiye üzerinden diğer pazarlara taşınmasını sağlayabilir. Aynı şekilde, Türkiye üzerinden gelen malların da bu yolla Asya-Pasifik pazarlarına ulaşması da mümkündür. Doğal gaz zengini ülkeler, doğal gazlarını sıvılaştırılmış doğalgaza (Liquefied Natural Gas – LNG 'ye) çevirerek bu rota üzerinden Avrupa pazarlarına gaz taşıyabilirler. LNG kurulumlarının ekonomik olmayacağı durumlarda, gazdan üretilen elektriği Hazar Denizi boyunca su altı elektrik konektörleri aracılığıyla veya elektrik üreten güç gemileri ile ileterek doğrudan enerji ihraç edebilirler. Bu güzergâhın enerji taşımacılığı nedeniyle yeni bir ticaret koridoruna dönüşmesi ile diğer ürünlerin de Avrupa'ya daha kolay taşınması, ekonomik kalkınmalarına olumlu etki edecek, yatırımcıları çekecek ve bölgesel işbirliğini teşvik edecektir. Bu dinamizm, İpek Yolu konsepti bağlamında, ancak Çin'in Kuşak ve Yol Girişimi'nden (BRI) ayrı olarak küresel tedarik zinciri için yeni bir ticari koridor yaratabilir.

Anahtar Kelimeler: Orta Asya, Yeni İpek Yolu, Kuşak ve Yol Girişimi, Enerji Güvenliği, Küreselleşme,

GİRİŞ
Küresel tedarik zinciri ve küresel ekonomide giderek Güney Asya ve Pasifik bölgelerinin artan önemi dikkat çekmektedir. Bu bağlamda deniz yolları dışında da yeni olgular ve rotalar da önem arz etmektedir. Bu rotaların güvenliğinin yönetişimi kapsamında Çin’in Bir Yol Bir Kuşak projesi ile bu ‘Kuşak ve Yol[1]’ üzerinde bir rota güvenliğinin sağlanması elzemdir. Ayrıca, Orta Asya’da[2] sadece rotanın fiziki güvenliği değil, ayrıca bu rotanın tek bir ülkenin tekelinde kalmayıp dolayısıyla bir rekabet güvenliği de gereklidir. Eski zamanlarda Çin’den Ortadoğu’ya ve Avrupa’ya kadar geçen tarihi İpek Yolu, günümüzde yeniden canlanıp, bazen Çin’in Kuşak ve Yol projesi Yeni İpek Yolu olarak da tanımlanmaktadır. Bu yeni İpek Yolu üzerinde rota olarak, özellikle Türkiye çoğu zaman ‘Orta Koridor’ üzerinden bir rotayı ön plana almaktadır. Bu şekilde Balkanlardan Doğu Türkistan ve Çin’e uzanan, Türkiye, Gürcistan ile Kafkasya ve Orta Asya’daki Türk Devletleri Teşkilatı üzerinden lojistik taşımacılığın sağlandığı alternatif ve de tamamlayıcı rotanın önemini uluslararası kamuoyuna lanse etmektedir.

Süveyş Kanalında 2021’de yaşanan tıkanıklığın dünya lojistik ve taşımacılık sektörünü ne denli sekteye uğrattığı hafızalardan silinmemiştir. Alternatif rotaların aslında sadece rekabet eden alternatifler olmayıp, aynı zamanda tamamlayıcı rotalarla küresel tedarik zincirindeki kırılganlıklara karşı da alternatif oldukları anlaşılmaktadır.[3] Ayrıca, mevcut Ukrayna-Rusya arasında yaşanan çatışmalarından[4] dolayı Kuzey rotasındaki olası yaptırımlardan kaynaklı aksamalar, İran’da yaşanan ayaklanmalar sonucu o rotanın da yaptırımlar ve belirsizliklerden dolayı sekteye uğrama riskine karşılık da Türkiye’nin de öncelik verdiği Orta Koridorun önemi artmıştır.[5]

Makalenin devamı / tamamı için lütfen tıklayınız.

---