Türk İHA Ve SİHA’larının Afrika Güvenliğine Etkisi

Makale

Uluslararası güvenlik teknolojik gelişmelerle birlikte değişmekte ve dönüşmektedir. 2000’lerdeki teknolojik gelişmeler ise baş döndürücü bir hızla ivme almaya devam etmektedir. Türkiye de bu noktada hem bulunduğu jeopolitik konumunun güvenliğini sağlamak hem de uluslararası güvenliğin gelişimini desteklemek amacıyla son dönemde Selçuk Bayraktar öncülüğünde tekno-güvenlik alanında önemli adımlar atmıştır. ...

*Doç. Dr. Asena BOZTAŞ
**Dr. Huriye YILDIRIM ÇİNAR
Özet
Uluslararası güvenlik teknolojik gelişmelerle birlikte değişmekte ve dönüşmektedir. 2000’lerdeki teknolojik gelişmeler ise baş döndürücü bir hızla ivme almaya devam etmektedir. Türkiye de bu noktada hem bulunduğu jeopolitik konumunun güvenliğini sağlamak hem de uluslararası güvenliğin gelişimini desteklemek amacıyla son dönemde Selçuk Bayraktar öncülüğünde tekno-güvenlik alanında önemli adımlar atmıştır. Bu bağlamda, İHA (İnsansız Hava Aracı) ve SİHA (Silahlı İnsansız Hava Aracı) üretimindeki kalitesi ve aldığı talepler ile Türkiye dünyanın gündemine oturmuştur. Ukrayna, Libya, Azerbaycan Cumhuriyeti, Katar, Polonya, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Tunus, Irak, Litvanya, Pakistan, Umman, Macaristan ve Sırbistan, Arnavutluk, Suudi Arabistan ve Afrika kıtasından Nijerya, Angola, Etiyopya ve Fas gibi ülkelere İHA ve SİHA satışı yapan Türkiye, ABD ve Birleşik Krallık ve Fransa gibi küresel aktörler tarafından tehdit olarak algılanmaya başlamıştır.

Çalışma kapsamında Türk İHA ve SİHA’larının Afrika ülkelerine satışları ve bu satışların etkileri çok boyutlu perspektiflerle değerlendirilecektir. Bu bağlamda çalışmada birden çok yönteme başvurulacaktır. İHA ve SİHA satış detayları nicel veri analizi olarak değerlendirilirken, içerik analizi yöntemi de uygulanacaktır. Yorumlayıcı analiz yöntemiyle birlikte çalışmadaki bulgular değerlendirilerek çıkarsamalarda bulunulacaktır.

Anahtar kelimeler: İHA, SİHA, Türkiye, Afrika, Güvenlik.

  1. Türk İHA ve SİHA’larının Ortaya Çıkışı ve Önemi
Türkiye’deki İHA ve SİHA’ların TSK bünyesinde kullanılması süreci 1980’lerin sonu ve 1990’ların başlarına denk gelmektedir. 1980’li yılların sonları ve 1990'lı yılların başlarında yoğun terör olaylarıyla mücadele eden Türkiye, teknolojik gelişmeler ışığında İHA sistemlerinin önemini kavramış devletlerden biri olmuştur. Dolayısıyla Türkiye’de İHA sistemlerinin geliştirilmesi ve TSK bünyesine dahil edilmesi yönündeki çalışmalar, uluslararası sistemdeki gelişmelere paralel olarak 1989 yılında gerçekleşmiştir. Meggitt firması üretimi olan Banshee sistemi, ilk insansız hedef uçağı olarak 1989 yılında TSK tarafından kullanılmaya başlanmıştır. Hemen ardından 1993 yılında Almanya tarafından hibe edilen 5 adet Canadair firması üretimi CL-89 İHA’sıyla 1994 yılında uçuşlara başlanmıştır. Fakat lojistik sıkıntılar ve kazalar sonucu yaşanan sorunlar nedeniyle sistem kısa süre içinde TSK bünyesinden çıkarılmıştır.[1]

İHA’ların genel perspektiften tarihsel sürecine bakıldığında 1989 yılında ilk kez “GNAT İHA’sı“ ismiyle ABD’li General Atomics tarafından üretilmeye başlandığı görülmektedir. Türkiye ise, ABD menşeli bu ürünü 1993 yılında almış ve özellikle GNAT 750’leri uzun yıllar kullanmıştır. Bu araçlar, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kayıtlarına dahil olan ilk İHA'lar olarak bilinmektedir.[2]
1990’ların başında GNAT'ların yerli ve milli imkanlarla üretilebileceği fikri ortaya çıkmış ve gerekli adımlar atılmaya başlanmıştır. Bu kapsamda Türk Havacılık ve Uzay Sanayii tarafından sırasıyla; İHA-X1 (1992), Turna- Keklik (1996), Pelikan- Martı (2003), Gözcü (2007), Öncü (2008), Şimşek (2012) ve en nihayetinde de ANKA (2010) insansız hava araçları geliştirilmiştir (Ateş, 2021: 10). Ayrıca rotorlu İHA (2012) gibi çalışmalar da yapılmıştır. Bu kapsamda 1990 yılında TUSAŞ tarafından çalışması başlanılan İHA-X1 Şahit sistemi, ilk üretilen yerli İHA olmuştur. Bunlar, 1992 yılında iki adet üretilmiş, ancak seri üretimi gerçekleşmemişti. Diğer yandan kamu tarafında bu adımlar atılırken, sivil olarak da bu teknolojiyi Türkiye’ye kazandırmak için çabalayan milli şirketler olmuştur. Onlardan biri de günümüzde uluslararası platformda ilgili sektördeki herkesin yakından takip ettiği Baykar Savunma olmuştur. 2000’de projeye başlayan Bayraktar Savunma, ilk çalışmalarını Şırnak 6. İç Güvenlik Tugayının bulunduğu Gabar Dağı’nda gerçekleştirmişlerdir. 3 yıl yoğun çalışmalar neticesinde bölge incelenmiş ve Türkiye’nin ihtiyacı olan “Bayraktar Gözcü mini İHA“ ortaya çıkmıştır. Bu süreçte Savunma Sanayii Başkanlığı ile Türk Havacılık ve Uzay Sanayii arasında, 24 Aralık 2004 yılında “ANKA“ nın geliştirme sözleşmesi imzalanmıştır.[3]

Makalenin tamamını okumak için lütfen tıklayınız.


* Assoc. Prof. Dr., Sakarya University of Applied Sciences, Faculty of Applied Sciences, aboztas@subu.edu.tr Orcid: 0000-0002-3216-3010.
** Dr., TASAM Afrika Enstitüsü Eş-Direktörü, https://orcid.org/0000-0003-3052-617X.
[1] Sertaç Aksan, Türkiye'nin gökyüzündeki başarı imzası: Yerli İHA ve SİHA'lar, TRT Haber, 3 Mart 2020, Erişim Tarihi: 03.09.2022,https://www.trthaber.com/haber/gundem/turkiyenin-gokyuzundeki-basari-imzasi-yerli-ihave-sihalar-464449.html
[2] Erdem Ateş, "Türkiye’nin İnsansız Hava Aracı (İHA) İhracat Rekabet Gücünün Analizi“, Türkiye İnsansız Hava Araçları Dergisi 3.1 (2021): 7-16.
[3] Aksan, a.g.e.
Bu içerik Marka Belgesi altında telif hakları ile korunmaktadır. Kaynak gösterilmesi, bağlantı verilmesi ve (varsa) müellifinin/yazarının adı ile unvanının aynı şekilde belirtilmesi şartı ile kısmen alıntı yapılabilir. Bu şartlar yerine getirildiğinde ayrıca izin almaya gerek yoktur. Ancak içeriğin tamamı kullanılacaksa TASAM’dan kesinlikle yazılı izin alınması gerekmektedir.

Alanlar

Kıtalar ( 5 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2711 ) Etkinlik ( 222 )
Alanlar
Afrika 77 641
Asya 98 1078
Avrupa 22 637
Latin Amerika ve Karayipler 16 67
Kuzey Amerika 9 288
Bölgeler ( 4 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1381 ) Etkinlik ( 53 )
Alanlar
Balkanlar 24 293
Orta Doğu 23 608
Karadeniz Kafkas 3 296
Akdeniz 3 184
Kimlik Alanları ( 2 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 1292 ) Etkinlik ( 77 )
Alanlar
İslam Dünyası 58 781
Türk Dünyası 19 511
Türkiye ( 1 Alan )
Aksiyon
 İçerik ( 2042 ) Etkinlik ( 82 )
Alanlar
Türkiye 82 2042

İnsanoğlunun doğal yaşam ortamı karalardır. Ancak, dünyanın büyük kısmı denizlerle kaplı olup deniz insanoğluna refah, zenginlik ve güç getirecek özelliklere sahiptir. Bu açıdan bakıldığında insan toplulukları, doğal olarak, sosyolojik gelişmelerinin her aşamasında evvela doğal yaşam ortamları olan ...;

Ukrayna’da Rusya’nın yakın zamanda büyük bir saldırı gerçekleştireceği haberlerinden ABD’nin Ukrayna’yı son ana kadar destekleyeceğini deklare etmesine kadar karmaşık ve belirsiz bir durum söz konusu. Rusya ile “sınırsız dostluğu“ bulunan Çin ise bu karmaşık durum karşısında pozisyon belirlemeye çal...;

Çağımızda, ülkeler arasındaki ilişkilerde konjonktüre bağlı olarak meydana gelen değişimler sonucunda, klasik diplomasi yöntemlerinin yanında yeni kavramlar da ortaya çıkmıştır. Diğer ülke yönetimlerini ve uluslararası örgütleri etkilemek hedefiyle birlikte, yabancı kamuoyunu da etkilemek ihtiyacı d...;

TASAM Staj Programı; katılımcıların akademik çalışma yetkinliği kazanmasına destek olarak kaynaklara ulaşma, bilgi toplama ve iletişim gibi konularda mevcut yetenek ve özelliklerini geliştirmelerini amaçlamaktadır. TASAM’ın mevcut çalışma alanları kapsamında değerlendirilecek stajyerlerin, bu alanla...;

Dünyadaki en güçlü ve etkili istihbarat servisleri açısından merak edilen en önemli konuların başında, Çin’in Afrika’daki askeri ve siyasi stratejik planları gelmektedir. Afrika madenleri ve enerji yatakları Çin’in bu kıtaya yönelmesinde temel etkendir. ;

Artık, ulusal ya da uluslararası her seviyede güvenliği geçmişin anlayış ve kurumları ile sağlama imkânı zayıflamaktadır. Hızla gelişmekte olan teknolojilerin neden olacağı ekonomik ve toplumsal dönüşümler, uluslararası düzenin de yeni bir çerçeveye yani devletsiz (sınırların olmadığı post-modern) s...;

Göçler veya nüfus hareketleri insanlığın doğuşuyla birlikte ortaya çıkan bir olgudur. Nüfusun yer değiştirmesi yaşama hakkı, özgürlüklere erişim, yüksek servet beklentileri, macera, kök yerleşkeden uzaklaşma ve duygusal nedenler şeklinde farklı motivasyonları kapsamaktadır.;

ABD Dışişleri Bakanı Blinken’in Mısır’la başlayan Orta Doğu gezisinde, Mısır ve İsrail arasındaki barışın ve özellikle Abraham konjonktürünün, bölgedeki gelişmelerden olumsuz etkilenmesi endişesi hissedildi. Orta Doğu uzlaşmadan çok çatışmanın olduğu bir bölge. ;

5. Denizcilik ve Deniz Güvenliği Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul - Türkiye

2. İstanbul Siber-Güvenlik Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul - Türkiye

7. Türkiye - Körfez Savunma ve Güvenlik Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul - Türkiye

6. Türkiye - Afrika Savunma Güvenlik ve Uzay Forumu

  • 23 Kas 2023 - 24 Kas 2023
  • İstanbul - Türkiye

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “ABD Hegemonyasına Meydan Okuyan Çin’in Zorlu Virajı; Güney Çin Denizi” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Küresel Rekabet Penceresinden Pasifik Adaları” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in uzun araştırmalar sonunda hazırladığı “TEKNOLOJİK ÜRETİMDE BAĞIMSIZLIK SORUNU; NTE'LER VE ÇİPLER ÜZERİNDE KÜRESEL REKABET” isimli stratejik raporu yayımladı

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in hazırladığı “Sri Lanka’nın Çöküşüne Küresel Siyaset Çerçevesinden Bir Bakış” isimli stratejik raporu yayımladı.

Türk Asya Stratejik Araştırmalar Merkezi TASAM, Dr. Cengiz Topel MERMER’in uzun araştırmalar sonunda hazırladığı “MYANMAR; Büyük Oyunun Doğu Sahnesi” isimli stratejik raporu yayımladı

Devlet geleneğimizde yüksek emsalleri bulunan Meritokrasi’nin tarifi; toplumda bireylerin bilgi, bilgelik, beceri, çalışkanlık, analitik düşünce gibi yetenekleri ölçüsünde rol almalarıdır. Meritokrasi din, dil, ırk, yaş, cinsiyet gibi özelliklere bakmaksızın herkese fırsat eşitliği sunar ve başarıyı...

Gündem 2063, Afrika'yı geleceğin küresel güç merkezine dönüştürecek yol haritası ve eylem planıdır. Kıtanın elli yıllık süreci kapsayan hedeflerine ulaşma niyetinin somut göstergesidir.

Geçmişte büyük imparatorluklar kuran Çin ve Hindistan, 20. asırda boyunduruktan kurtularak bağımsızlıklarına kavuşmuş ve ulus inşa sorunlarını aştıkça geçmişteki altın çağ imgelerinin cazibesine kapılmıştır.