Hint-Afrika Ekonomik İlişkileri ve Diaspora

Çoğu Afrika ülkesinde ‘demokratik yönetişimin varlığı ve artışı ile şeffaflığın/ denetime açıklığın artışı’ artık UN/WB/IMF gibi uluslararası kuruluş raporlarında daha sık ve daha güçlü yer almakta. Son on yıldaki Afrika ekonomik gelişim istatistikleri de hemen-hemen 2/3 ünde çok partili seçim sistemi uygulanan ve çatışmaların ‘göreceli olarak’ azalmakta olduğu kıtanın, ekonomik bağlamda da ‘fenomen olma’ hazırlığına işaret ediyor. Geçmiş yıllardaki ‘Afro pesimizm’ yerini ‘Afro realizm’e bırakıyor. ‘2010 yılında Afrika’daki diasporanın 150. yıldönümü kutlanan’ Hindistan ile ekonomik ilişkiler önemli oranda artıyor.Üstelik bu artış, karşılıklı ticaretin gelişmesinin yanısıra, Tanzanya’lı entelektüel Dambisa MOYO’nun (2009 yılında yayınlanan ve Afrika’nın kalkınmasına yönelik olarak ‘adeta manifesto gibi’ kabul edilen ‘best-seller’ kitabı) ‘Dead Aid- Why Aid Is Not Working and How There Is Better Way for Africa’ içeriğine uygun olarak gerçekleşiyor! Yoğun kamusal/ siyasal desteğin varlığı yanında, dünya çapında sayılarının yirmibeş milyon kişinin üzerinde – ve ikinci güçlü- olduğu tahmin edilen Hint Diasporası ise, yatırımlarda ve ticari gelişimde oynadığı kritik rol ile başarıdaki en önemli unsurlardan biri haline gelmiş durumda.

Bilindiği gibi Hint Afrika ilişkilerinin başlangıcı; koloniyal döneme, Hintlilerin Afrika’daki altyapı inşaatlarında işgücü olarak ‘zorunlu’ katkı verdiği/ katıldığı dönemlere dayandırılıyor.Daha sonraları, koloniyalizme karşı süregelen ‘yoğun ilişki’ 1960’lı yıllarda -Bağlantısızlar Hareketi’nin 1961 Belgrad Toplantısında- Nehru’nun, ‘sömürgeciliğin sona ermesinde tarih verme konusundaki kararsızlığı’ ilişkilerde ‘hayal kırıklığı ve türbülans’ yaratıyordu.Beş yıl sonra, 1966 yılında başlayan Indira GANDHI döneminde ise ‘hayal kırıklığı’ ve ‘türbülans’ onarılmaya başlandı, kıtadaki bağımsızlık hareketleri diplomatik olarak tanındığı gibi, Hindistan tarafından ekonomik yardımlar yapıldı.1967 yılında Güney Afrika’da ANC ile başlayan bu yardım süreci Angola’da MPLA, Mozambik’te FRELIMO ve Namibya’da SWAPO’nun tanınmasıyla GANDHI sonrası dönemde de devam ettti.

Günümüz bağlamındaki Hint-Afrika ekonomik ilişkilerinin başlangıç tarihi 2008 yılında yapılan New-Delhi zirvesi olsa da/ sayılsa da, Hindistan’ın 1990 ortalarından itibaren uygulamaya koyduğu dışa-açılma/ liberalizasyon programından Afrika’ya da pay düşmüş, daha 1996-2004 tarihleri arasında Hindistan’dan 1.970 milyon USD tutarında yatırım-lar yapılmıştı. Bu yatırımlar çoğunlukla maden ve enerji kaynaklarına yönelik olup; Sudan’da, CPSE (Central Public Sector Enterprise)/ SOE niteliğinde olan petrol bağlantılı ONGC Videsh kuruluşunun yatırımı ile Hint Diasporasının yerel nüfustan fazla olduğu Off-Shore merkezi Mauritus’a yapılan bu yatırımların toplamı (1.970 milyon USD) Hindistan’ın toplam yurtdışı yatırımlarının %18’ini oluşturmaktaydı!(ONGC Videsh yatırımı reel bir yatırım olmakla birlikte, Mauritus, kıtadaki diğer yatırımların, vergi avantajından yararlanılmak üzere kullanıldığı sadece bir kavşak niteliğindedir!)

2005-2008 yıllarını kapsayan ve her iki tarafın da mevzuat, fonlama ve yatırım beklentilerini ileri bilen ve ‘köprü girişimcilik’ rolünü başarıyla uygulayan diaspora’nın rehberliğinde yapılan yatırımlarda, yatırım sayısının yanısıra konuları da artmıştı.Yatırımların büyük çoğunluğu özel sektör tarafından yapılmakta idi ve istihdam yaratan; petrol/ maden çıkarma, giyim, perakende, gayrımenkul, balıkçılık, kimya/ eczacılık, turizm, telekomünikasyon gibi alanlarda yoğunlaşmıştı.Özel sektör yatırımlarının -diaspora rehberliği ve Hint EXIMBANK desteğinde- artışının yanısıra, Hint hükümeti de aynı tarihte, 2005 yılında, dışa açılma stratejisinin de bir parçası olarak ‘ACBF Africa Capasity Building Forum’ un ilk Asya’lı üyesi oldu, kuruluşa bir milyon USD katkıda bulundu ve diğer bölgesel ekonomik kuruluşlara da destek teklif etti. Sudan’da bulunan ‘enerji tesisleri’ Ethiopya ‘şehir elektrifikasyonu’ Tanzanya ve Mozambik demiryolu düzenlemeleri ile Senegal ve Mali demiryolu fizibilite projelerine yönelik olarak 450 milyon USD tutarında kredi hattı sağladı. Bu fonlar her iki taraftan da avantajlara sahip (imtiyaz ve vergilemede) devlet güvencesine sahip krediler idi! Stratejisi/ Birinci önceliği; ‘Afrika’daki Hint misyonlarının öncelikle ticari konulara yoğunlaşması’ üzerine kurulu bulunan ve ‘Focus Africa!’ olarak adlandırılan kurumsal program da sonuçlarını göstermeye başlamış, 2005-2011 yılları arasındaki Hindistan’ın Afrika’ya ihracatı %23 oranında artmıştı ve 2013 yılı ‘Hindistan- Afrika ticaret bakanlığı diyalog toplantısında karşılıklı ticaretin 2015 yılında 90 Milyar USD ye çıkarılması kararlaştırılmaktaydı ve ulaşılması yakın olan bir hedefti!

Hindistan, Afrika ile ilişkilerinde; gerek ekonomik bağlamda yatırım ve ticari ilişkileri olarak ve gerekse ‘bu sütun üzerine inşa edilen’ stratejik diyaloglar (IOR-ARC Indian Ocean Rim- Association for Regional Cooperation, vd) yoluyla hem kalkınması için gerekli olan yeni pazarlara ulaşmakta ve hem de güvenliğini sağlama konusunda bir işbirliği platformu edinmekte.Şüphesiz karşılıklı yararlara dayalı bu ilişkinin ardında, çok iyi organizasyon yeteneğine sahip olduğu zaten bilinen CII (Confederation of Indian Industry) ile başta enerji sektörü ve altyapı girişimlerini özellikle desteklemekte olan Hint Exim Bank başarının finans ve yöntem boyutunu üstlenmekte.Ancak, benzer siyasi ve ekonomik düzenlemelere sahip diğer ülkelerden daha başarılı sonuçlar elde edilmesi belki/ ancak Hint Diaspora birimlerinin ülkelerine olan bağlılıkları ile açıklanabilmektedir. Zaten Hindistan yönetimi de siyasi ve kaynak desteklerinin yanısıra, diasporanın sorunlarıyla 7/24 ilgilenen kurumlarıyla (MOIA Ministry of Overseas India, OWRC Overseas Workers Resource Center,..) ve ardıl jenerasyonlara yönelik programlarıyla (SIP Study India, SPDC Scolarship Programme for Diaspora, OIC Overseas Indian Youth Club,..) bu bağlılığa teşekkür etmeyi ‘güçlü biçimde’ sürdürmekte!

Referanslar;

• Türkiye – Afrika Birliği, TASAM Yayınları (Ed. Fatma Günce KANLI),
• Dönüşüm Sürecindeki Sahra Altı, TASAM Yayınları (Ufuk TEPEBAŞ),
• http://moia.gov.in/ Ministry of Overseas Indian Affairs,
• Lok Sabha Secretariat (Larrdis Parliament Library and Reference Service; No:19/RN/ref.2013),
• Diasporas and Outsourcing- Worldbank WPS6403,
• India- Africa South- South CII-WTO 2013,
• Ministry of Commerce& Industry: Consolidated FDI Policy Circular of 2014,
• UNCTAD 2013 WIR,
• UNCTAD FDI Flows and Stocks (Volume I),
• http://www.imf.org/external/pubs/ft/fandd/2009/09/pdf/books.pdf (Dambisa MOYO),